Η καταστροφή της βιβλιοθήκης της Μουσούλης δεν ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που τα βιβλία έγιναν στάχτη στο όνομα μιας ιδεολογίας. Μια μικρή ανασκόπηση εξηγεί το γιατί.
Η είδηση κυκλοφόρησε την Πέμπτη και πάγωσε το αίμα όλων, αναγνωστών και μη: «Τη βιβλιοθήκη της Μοσούλης, που χτίστηκε το 1921, έτος ίδρυσης του σύγχρονου Ιράκ έκαψαν οι τζιχαντιστές του ISIS, ρίχνοντας στην πυρά χιλιάδες αρχεία και βιβλία ανεκτίμητης αξίας. Σύμφωνα με δημοσίευμα της βρετανικής Independent, οι τζιχαντιστές έκαψαν, με την τοποθέτηση εμπρηστικών μηχανισμών σε διάφορα σημεία της βιβλιοθήκης, ίσως και ίσως και πάνω από 100.000– βιβλία, χειρόγραφα και χάρτες.» Το 213 π.Χ.ο αυτοκράτορας Ch'in Shih Huang-ti διέταξε την πρώτη καταγεγραμμένη καύση βιβλίων και τα κίνητρά του ακούγονται πολύ οικεία: βιβλία για τα οποία υπήρχε έστω και η ελάχιστη υποψία ότι περιείχαν κριτική κατά της κυβέρνησης. Όσο ευάλωτο κι αν είναι το υλικό στο οποίο αναγράφονται κείμενα, ο γραπτός λόγος θεωρήθηκε επικίνδυνος από πολλούς εξουσιαστές, που ήξεραν – έστω και χωρίς προσωπική εμπειρία – ότι επηρεάζει τα μυαλά των ανθρώπων.
Πολλοί ηγέτες έκριναν σκόπιμο να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Shih καίγοντας βιβλία και εξορίζοντας συγγραφείς. Ωστόσο, η πνευματική και πολιτιστική κληρονομιά μας ως επί το πλείστον διατηρείται σε γραπτή μορφή. Τα βιβλία, τα περιοδικά και τα χειρόγραφα είναι η συλλογική παγκόσμια μνήμη. Σε αντίθεση με τη μνήμη του καθενός μας, καλύπτουν τις εμπειρίες όλων των γενεών ανά τους αιώνες. «Πριν από 900 χρόνια μάζεψαν και έκαψαν τα βιβλία του φιλόσοφου Αβερρόη μπροστά στα μάτια του. Ένας από τους μαθητές του άρχισε να κλαίει. Ο Αβερρόης του είπε – οι ιδέες έχουν φτερά. Αλλά εγώ κλαίω σήμερα για μας.» Πολλοί θησαυροί έχουν καταστραφεί ή εξαφανιστεί, χωρίς ίχνος. Φωτιές, πλημμύρες, σεισμοί και άλλες φυσικές καταστροφές ήταν συχνά η αιτία. Πολλοί όμως έχουν επιζήσει, μερικές φορές σαν από θαύμα. Θραύσματα από πάπυρους που βρέθηκαν στην έρημο της Αιγύπτου, που συχνά είναι οι μοναδικές αποδείξεις των πρώτων ελληνικών λογοτεχνικών έργων. Ακόμη και σύγχρονα έργα όμως παραμένουν στην παγκόσμια μνήμη με ένα μόνο αντίτυπο. Η εθνική βιβλιοθήκη της Ολλανδίας είχε την τύχη να ανακαλύψει μερικά άγνωστα βιβλία μιας θρησκευτικής αίρεσης. Τα βιβλία αυτά ήταν κρυμμένα ανάμεσα στα δοκάρια μιας σοφίτας του 16ου αιώνα και βγήκαν πρόσφατα στο φως. Τα βιβλία και τα χειρόγραφα ασκούσαν πάντα αποφασιστική επιρροή στον τρόπο με τον οποίο εξελίχτηκαν οι διάφοροι πολιτισμοί. Αν και είναι απαραίτητα για τον πολιτισμό μας, βρίσκονται υπό μόνιμη απειλή: από τη φυσική φθορά. Αυτό ισχύει ακόμη και για τα σύγχρονα βιβλία. Από το δεύτερο μέρος του 19ου αιώνα και μετά, το χαρτί που χρησιμοποιείται για τα βιβλία είναι κακής ποιότητας και μπορεί να επιζήσει μόνο μερικές δεκαετίες. Επίσης, αν και ισχύει ότι οι βιβλιοθήκες μας είναι γεμάτες, ο 20ος αιώνας για τα βιβλία ήταν ο πιο καταστροφικός στην ανθρώπινη ιστορία. Δύο πόλεμοι και πάμπολλες ένοπλες συγκρούσεις, πολλά ολοκληρωτικά καθεστώτα άδειασαν βιβλιοθήκες και ό,τι έμεινε παρασύρθηκε από το νερό και τη φωτιά. Μετά τη ναζιστική κατάληψη της εξουσίας μια ομάδα υπαλλήλων δημοσίων βιβλιοθηκών ετοίμασαν μαύρες λίστες με απαγορευμένους συγγραφείς, φτάνοντας στο 10% των συλλογών. Αυτό άνοιξε το δρόμο για το δημόσιο κάψιμο βιβλίων στις 10 Μαϊου 1933. Μια ακόμη λίστα με άλλα 5.500 απαγορευμένα βιβλία δημιουργήθηκε το 1935. Η καταστροφή δεν ήταν μονόπλευρη. Οι βομβαρδισμοί των Συμμάχων στη Γερμανία αποδείχτηκαν καταστροφικοί και για τις γερμανικές βιβλιοθήκες. Εκατομμύρια βιβλία χάθηκαν, και κάποια πολύτιμα βιβλία σώθηκαν επειδή αποθηκεύτηκαν αλλού. Έχει υπολογιστεί ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου καταστράφηκε το ένα τρίτο του συνόλου των γερμανικών βιβλίων. Τα παραπάνω στοιχεία είναι από την εισαγωγή του καταλόγου της UNESCO για τον αριθμό των βιβλίων που καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Σύμφωνα με την UNESCO η πρόσφατη καταστροφή των βιβλίων στη Μοσούλη ίσως ξεπερνάει σε μέγεθος και σε σημασία κάθε άλλη παρόμοια καταστροφή στο παρελθόν. Η στόχευση της βιβλιοθήκης της Μοσούλης ήταν ένα δολοφονικό χτύπημα στη συμβολική καρδιά του σύγχρονου Ιράκ. Η βιβλιοθήκη ιδρύθηκε το 1921 και θεωρήθηκε σύμβολο της γέννησης του. «Το κάψιμο των βιβλίων είναι μια επίθεση κατά του πολιτισμού, κατά της γνώσης και κατά της μνήμης, όπως βιώσαμε πρόσφατα στο Τιμπουκτού», είπε η διευθύντρια της UNESCO Irina Bokova σε σχετική δήλωση. «Συμβάλλει στη συστηματική καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην δίωξη των μειονοτήτων που επιδιώκει να εξαλείψει την πολιτιστική πολυμορφία που είναι η ψυχή του ιρακινού λαού.» Τα βιβλία εκπροσωπούν τον πολιτισμό ενός λαού, την ιστορία και τη μνήμη του. Είναι ένας εύκολος και αποτελεσματικός στόχος όταν ένα καθεστώς αποφασίσει να σβήσει την ταυτότητα μιας περιοχής. Γι' αυτό η UNESCO αποκάλεσε την πράξη της ISIS «πολιτιστική εκκαθάριση.» Ο Added Rayan al-Hadidi, ένας ακτιβιστής από τη Μοσούλη, έγραψε: «Πριν από 900 χρόνια μάζεψαν και έκαψαν τα βιβλία του φιλόσοφου Αβερρόη μπροστά στα μάτια του. Ένας από τους μαθητές του άρχισε να κλαίει. Ο Αβερρόης του είπε – οι ιδέες έχουν φτερά. Αλλά εγώ κλαίω σήμερα για μας.»Πηγή: www.lifo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου